Van 17 tot 19 juni 2024 vond de ARCH24 conferentie plaats in Helsinki, Finland. In de 6e editie van deze conferentie werden 172 internationale professionals en onderzoekers samengebracht met kennis van ontwerpen voor welbevinden, gezondheid en zorg vanuit 25 verschillende landen. Interessant aan deze conferentie is de symbiose tussen praktijk en onderzoek. Tijdens de conferentie werden door de onderzoekers verschillende architectuurprojecten bezocht. We lichten er graag 1 pareltje uit met een focus op welbevinden van de hand van Aino (1894-1949) en Alvar (1898-1976) Aalto.
Dit architectenkoppel, die vooral in de eerste helft van de 20e eeuw actief waren, zijn bekend voor hun vooruitstrevende, mensgerichte architectuur. In hun vroege carrière -ze waren rond de 30 jaar oud- mochten ze Paimio Sanatorium ontwerpen. Dit knap staaltje architectuur heeft hun ontwerpvisie en -aanpak definitief op de internationale kaart geplaatst.
`A good building should heal its users
Paimio sanatorium werd tussen 1929 en 1933 gebouwd als een plek voor de behandeling van 280 tuberculosepatiënten. Het verhaal gaat dat Alvar zelf enkele weken in het ziekenhuis had gelegen. Zijn ervaring als patiënt heeft erg bijgedragen om dit gebouw vanuit het perspectief van de patiënt te ontwerpen, wat in die tijd een erg innovatieve aanpak was. Het sanatorium is dan ook een iconisch voorbeeld van Aalto's benadering van "humane moderniteit", waarbij architectuur niet alleen functioneel, maar ook ondersteunend aan het welbevinden van de gebruikers moet zijn.
Natuurlijk licht is erg belangrijk in hun architectuur, zo ook in dit gebouw. Daarom werd het programma van het sanatorium zo bepaald dat de zon de dagelijkse routine van de patiënten volgde: ’s ochtends stonden ze op met zonlicht in de kamers, en naarmate de dag vorderde spendeerden de patiënten meer tijd in de gemeenschappelijke ruimtes. Het restaurant, de multifunctionele ruimte en de bibliotheek kregen daarom in de namiddag en avond meer zon. Ook werden nieuwe bouwtechnieken toegepast om zo weinig mogelijk kolommen te plaatsen in grotere ruimtes om zo het licht tot in de achterste hoeken van de ruimtes natuurlijk te laten filteren. Voor dit gebouw werd een volledige kleurenstudie uitgewerkt. Sommige vloeroppervlakken kregen bijvoorbeeld een felgele kleur om het zonlicht meer te reflecteren. Meer details over deze kleurenstudie vind je hier.
Voor patiënten met tuberculose mocht er zo weinig mogelijk stof aanwezig zijn in het gebouw. Daarom werden tal van maatregelen genomen. Het gebouw had initieel bijvoorbeeld geen radiatoren aan de muur, want die kunnen stof opvangen. Men bedacht een ingenieus systeem om alle verwarming en ventilatie via de plafonds en de verlichtingselementen te laten verlopen. Ook plinten en vloer werden doorgetrokken zodat dit gemakkelijker te reinigen was. De architecten wilden wel graag beplanting in het gebouw plaatsen, maar omdat ook deze elementen stof opvangen, werd er gewerkt met dubbele raampartijen met ruimte ertussen voor planten. De patiënten konden dus genieten van groen, zonder in te boeten op hygiëne.
Aandacht voor speciaal ontworpen interieurdetails zijn in het hele gebouw te vinden: van de voor dit gebouw ontworpen raamkrukken, tot lampen die geen stof kunnen opnemen en de patiënten niet kunnen verblinden, ook vanuit een liggende houding. Ook de lavabo’s en kasten in de kamers werden op maat ontworpen met een blik op functionaliteit en hygiëne, zonder de esthetiek en een mate van huiselijkheid uit het oog te verliezen.
Dit zijn enkele voorbeelden die van het Paimio Sanatorium een iconisch gebouw maken waarmee het koppel een (in die tijd) ongezien, innovatief staaltje architectuur neerzette. Ook al is het zorgmodel vandaag achterhaald, het gebouw heeft een enorme invloed gehad op het huidige zorgmodel voor ziekenhuisarchitectuur. Vele elementen die we er vandaag terugvinden hebben hun oorsprong en inspiratie in dit ontwerp. Je kan hier nog meer informatie terugvinden of dit project.
